کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 78

پا شدن-از جا برخاستن

 

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

دود از کله ی کسی برخاستن-سخت شگفت زده شدن-حیرت بسیار کردن
رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

آخرین تحویل-قیامت

 

تقه زدن-کوبیدن چیزی با ضربات پیاپی چکش و مانند آن

دُم کسی را گرفتن-از کسی پی روی و تقلید کردن-کسی را رها نکردن

آی زرشک-آی زکی

از خوشحالی در پوست نگنجیدن-از شادی سر از پا نشناختن

در چاه افتادن-فریب خوردن

آلاف و الوف-مال و ثروت-جاه و مقام

افتادگی(پریشانی، احتیاج)

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان
حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

تنگ بودن قافیه-مشکل بودن کار

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

چله نشینی-خانه نشینی

تحصیل کرده-درس خوانده

ترکه-آدم باریک و بلند

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

راستی؟-واقعن؟ آیا درست است؟
خش و خش-نگا. خش خش
تنبان درآر-بی حیا-دریده

زیر آبی-زیرآبکی

زخمه-ضربه ای که برای نواختن به تار می زنند.

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

خرپا کوب-کسی که کارش ساختن خرپا است

انسان-آدم خوب و پایبند به اصول اخلاقی

آتش به جان ( گور) گرفته(ذلیل‌شده، ورپریده)

خاج پرست-مسیحی-عیسوی-ارمنی-آشوری

خام طمع-پر طمع و حریص-پر توقع

داد و قال-داد و فریاد-قیل و قال

دو دستگی-اختلاف عقیده-عدم اتفاق

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

آخر و عاقبت-نتیجه‌ی خوب

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

بیرون زدن-ناگهان از جایی بیرون رفتن

از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

 

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن

باب طبع-موافق میل-مطابق سلیقه

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده
زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

خندق بلا-شکم

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

در کردن-بیرون کردن-کم کردن-الک کردن

پیش بینی کردن کار یا شخصی

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

چشم سفید-گستاخ-حرف نشنو-پر رو

خاکی-فروتن و متواضع

تازه به دوران رسیده-نو کیسه-کسی که تازه به ثروت یا به جایی رسیده است
دست کسی را توی پوست گردو گذاشتن-کسی را گرفتار مشکل و سختی کردن

پا پس کشیدن-عقب کشیدن

رضایت نامه-نوشته ی حاکی از رضایت

 

چارقد قالبی-نوعی چارقد که آن را آهار می زدند تا راست و منظم بایستد

در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن

حاضر به یراق-حاضر و آماده
چتوَل-یک چهارم

ته تغاری-آخرین فرزند خانواده
پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

 
خواری و زاری-پریشان حالی

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

چیز خور شدن-مسموم شدن

اسم شپش کسی منیژه خانم بودن(خودبزرگ‌بینی احمقانه داشتن)

انگشت به دهان-حیرت‌زده-سرگشته

چُل کلید-جام درویشان
 

آب را گل آلود کردن-برای سود خود کارها را به هم زدن

زاغه نشین-کسی که در خانه ای محقر و آغل مانند زندگی می کند

زُل زدن-خیره نگاه کردن
آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

تپیدن-به زور و با پر رویی وارد جایی شدن

راه انداختن-به حرکت انداختن-به کار کردن واداشتن

دست نشانده-زیر دست-مطیع-فرمان بردار

 
ریز-خرد-کوچک

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

دست اندر کار شدن-آغاز به کاری کردن

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت(ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست)

دستی پز-نانوایی که در خانه نان می پزد
ته صدا-صدای خوش ولی کم مایه

ریش دادن و ریش گرفتن-ضمانت کردن-متعهد شدن

خود را خوردن-رنج بردن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار
پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن

تنگ غروب-نزدیک غروب-آفتاب زردی

تلنگ در رفتن-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

دهن کسی آب افتادن-به طمع افتادن-میل شدید پیدا کردن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن
این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

راه حل آسپرینی-راه حل موقت و غیر اصولی

تخت کردن-هموار کردن-پر کردن-کامل کردن

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن
 

دروغ دون-مطالب نادرست و سراسر دروغ
آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

به زمین انداختن روی کسی-در خواست کسی را رد کردن

دلبخواهی-دلبخواه

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

پشت دستی-ضربه ای به عنوان تنبیه به پشت دست بچه

اشک تمساح-گریه ی دروغین

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

کسی را اذیت و آزار کردن

دریده-وقیح-بی شرم-پر رو

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

التفاتی-داده شده-مرحمتی-اعطا شده

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

تخم جن-حرام زاده

چای دبش-چای مرغوب که دهان را گس کند
حُجره-دفتر کار در بازار و تیمچه

آقادایی را جنباندن-حرکتی به خود دادن

پریدن از خواب-بیدارشدن ناگهانی در اثر آوازی سخت یا خوابی آشفته

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

خیارک-ورم و آماسی که در کش ران و بغل پیدا شود

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

زدن به کوچه ی علی چپ-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

چراغ چشمک زن-چراغی که خاموش و روشن می شود
از آب روغن گرفتن-از هر اتفاقی بهره برداشتن

ریغ زدن-خراب کردن-کثافت کاری کردن

جارچی گری کردن-دهن لقی کردن-خبری را منتشر کردن

از کسی حساب بردن(از کسی ترس داشتن)

چار سر-حرف مفت-متلک

به دردسر انداختن کسی-کسی را به وضع دشواری دچار کردن

آب خنک خوردن(به زندان افتادن)

چرک-کثیف

جیره-سهم معین

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)

در آمدن گند کاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

ریش تراش-دستگاهی دارای تیغ برای تراشیدن ریش

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

 

الانه-همین حالا-هم اکنون

خُرخُر-آواز نفس شخص خوابیده
خلیلی-نوعی غل و زنجیر-نوعی انگور
خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

 
چارلا-چهار لا-چهار تو

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

رودل-سنگینی معده

دوا درمان-مداوا-معالجه

خدابیامرزی-درخواست بخشش

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)
دانش جو-دانش پژوه-آن که در دانشگاه درس می خواند
 

بکن نکن-امر و نهی

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

دردر کردن-چو انداختن-شایع کردن

 

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

زاچ-زائو

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

زیر سر کسی بلتد شدن-با کسی سر و سری داشتن-تحریک شدن
تَخم-مهمل تَخم

تغ و لغ-چیزی که نظم خود را از دست داده است-سست

 

استخوان در گلو داشتن-رنج و سختی کشیدن

 
رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن

دل و روده بالا آمدن-به حالت تهوع افتادن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

چیزیش شدن-رازی در دل داشتن-حال غیر عادی داشتن

پا سبک-مبارک قدم-جلف و سبک

دادار دودور-عِرض و ناموس زن-آلت تناسلی مرد-هارت و پورت

 

جِر گرفتن کسی را-اوقات کسی تلخ شدن

اوراق شدن-از هم پاشیدن-از کار افتادن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن

 

ریغ افتادن-اسهال گرفتن-به تر و ور افتادن

 

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

ریشه دار-با سابقه-قابل اطمینان-محکم

بلا گرفته-گرفتار بلا-شیطان-شلوغ

 

پا رکابی-شاگر شوفر اتوبوس
حضرت عباسی-راست و درست
پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن

چادر خانه-چادری که زن در خانه می پوشد

چشم انداختن-نگاه کردن
حساب حاج هادی زغالی-حساب ساختگی

 

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

آب دندان خوردن-حسرت خوردن

دسته راه انداختن-دسته و جمعیت ترتیب دادن

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن

 

دریافت-گرفتن-ادراک

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

دیگجوش-خوراکی مانند آش که در شب های جمعه و عید می پختند

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

اجل معلق(مرگ ناگهانی)

دار و دسته-پیروان و اطرافیان

چِخه-نگا. چِخ

آتش بی‌باد-ظلم-می

از ریخت افتادن(تناسب خود را از دست دادن، بی‌جلا و جلوه شدن)

 

جلو کسی درآمدن-با کسی مقابله کردن-حق کسی را کف دستش گذاشتن
چشم و چار کسی را درآوردن-بک کسی کینه ورزیدن

رب و رسول را یاد کردن-به حد مرگ رسیدن

 

 

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

آدم کردن کسی(کسی را تربیت کردن، سواد آموختن)
آب نکشیده-زشت-بد-نامفهوم
حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

جُربزه-قدرت-توانایی

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی
چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد
دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

درشت-حرف زشت-دشنام

تل انبار-توده-انباشته

تنگ-بسیار نزدیک-چسبیده

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

خوش سلیقه-خوش ذوق-نیکو طبع

از بر بودن(مطلبی را در حافظه داشتن)
خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی
درزن-دوجین-دوازده تا از چیزی

تکان نخوردن آب از آب- آب از آب تکان نخوردن
اسم شب-کلمه‌ی رمز برای عبور به هنگام شب
ابوطیاره(اتوموبیل کهنه و فرسوده)

ز ِله-ستوه-عجز
به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

چنگ انداختن-چنگ زدن

 

زد و بند-ساخت و پاخت-بند و بست-توطئه

ختم گذاشتن-مجلس ترحیم گذاشتن

 
ادا اطوار-پیچ و تاب و حرکات غیرطبیعی بدن برای جلب توجه

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

چرسی-آدم معتاد-افیونی

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)
چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

برخورد-بهم خوردن-تصادف
ذوق زده-بسیار خوش حال

خوش معامله-خوش حساب-کسی که آلت تناسلی قوی دارد
پیش کنار-بیضه-خایه

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

حرز جواد کسی بودن-پیوسته با کسی بودن
از جیب رفتن(سود یا لذتی را از کف دادن)

دست-بار-دفعه-مرتبه-واحد وسایل گوناگون
چشم زهره-ترس

آنجا رفتن که عرب نی انداخت(به جایی دور و بی‌بازگشت رفتن)

البرز(بلندقامت، دلیر)

پشت هم انداز-حقه باز-حیله گر
پس دیدن هوا-اوضاع را نامساعد دیدن-احساس خطر کردن

تو خط چیزی بودن-در کاری وارد بودن-در کاری تحقیق کردن

این پا آن پا کردن-دودل بودن-وقت تلف کردن

جا افتادن-سر جای خود آمدن

خواری و زاری-پریشان حالی

دو جین-دوازده تا
باز شدن مچ-لو رفتن دروغ

 

بی بند و بار-بی قید-بی اعتنا به آداب و رسوم

زانو بند-پارچه ی کشی حلقه مانند که برای حفاظت زانو در برابر ضربه یا در رفتگی بزر آن می بندند

بنا را بر چیزی گذاشتن-قرار را بر چیزی گذاشتن-چیزی را ماخذ گذاشتن

زیش ریش شدن دل-سخت ناراحت شدن-به گریه افتادن و از حال رفتن

دم دما-نزدیک-حدود-حوالی

جَفت-چوب بست انگور
خر گردن-گردن کلفت-بی عار

 

روان کردن-از بر کردن

دان-دانه-چینه

زبان کسی را موش خوردن-سکوت کردن-با وجود ضرورت سخن نگفتن

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن
خدیجه خبرکش-خبر چین و دو به هم زن
به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

ریسک کردن-به کاری خطرناک دست زدن

ذباله دانی-هر مکان کثیف-بی نظم و بی ارزش

تو دل برو-با نمک و گیرا-کسی که مورد توجه قرار می گیرد

خانه به دوشی-بی خانمانی-آوارگی

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

دهان به دهان شدن-بحث و مجادله کردن-با پست تر از خود جر و بحث کردن
جاپیچ-جاکش-دلال محبت

 
خم شدن-دولا شدن
حرف دو پهلو-نگا. حرف پهلودار
جامه شور-رختشوی

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید

چاچول-حقه باز-شارلاتان

تو بحر چیزی رفتن-در چیزی دقیق شدن-سخت متوجه ی چیزی شدن

پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

ابرو انداختن(ابرو آمدن)
دود ِ کلفت-دود مواد مخدر

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده

این دنده آن دنده شدن(این پهلو آن پهلو شدن)

زیر دستی-بشقابی که برای گذاشتن شیرینی و آجیل و مانند آن ها به کار می رود-پیشدستی

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

از آب گل آلود ماهی گرفتن-از اوضاع درهم و آشفته بهره گرفتن

افتادن دست-از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن

پس بودن-عقب افتادن از دیگران

آی زکی-در مقام ریشخند و تحقیر گفته می‌شود

خرابکار-اخلالگر-تروریست

 

مال دنیا

ر ِِنگ گرفتن-ضرب گرفتن-آهنگ رقص نواختن

خاکشیر نبات به حلق کسی کزدن-لطف و محبت بیش از اندازه به کسی کردن

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام

چرمی-از جنس چرم

پر رویی-بی شرمی-وقاحت-دریدگی

آب از گلو پایین نرفتن-غصه و ناراحتی شدید داشتن

خیر ببینی-دعایی است در حق کسی که کمکی کرده باشد

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

آفتاب به ملاج کسی خوردن-دیوانه شدن-خل شدن

 

تو نخ کسی یا چیزی بودن یا رفتن-کسی یا چیزی را پاییدن و زیر نظر داشتن

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

زبون-حقیر-توسری خور

حمله گرفتن-غش کردن

پا سوخته ی کسی شدن-عاشق کسی شدن-زیان بردن به علت دوستی با کسی

دست به دست کردن-تردید کردن-کوتاهی کردن-وقت کشتن

حکایت-بسیار مهم-چیز عجیب

پیر هافهافو-سخت پیر-پبری که دندان هایش ریخته است
حرز جواد با خود کردن-همیشه با خود داشتن
بز گرفتن-جنس ارزان و پر سود گیر آوردن

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
اُزگل-بی‌سروپا-کم شعور و بی‌شخصیت

آشغالی(سپور)

دیمی-کشت که از آب باران آبیاری شود-بدون برنامه و حساب-بی هدف

آرتیست‌بازی-انجام کارهای غیرعادی

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

دور چیزی را خط کشیدن-چیزی را کنار نهادن-دست کشیدن از چیزی

خانه نشین شدن-از کار بی کار شدن-معزول شدن

دست کسی افتادن-گیر کسی افتادن

دم کوتوله-کوتاه قامت-چیز کوچک

بیسار-فلان

حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

از منبر پایین آمدن(از پرچانگی دست برداشتن، سخن را به پایان آوردن)

جود-یهودی-حهود

زار-نا به سامان-خراب-بد

 
اسیر خاک(مرده، تن‌پرور)

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

 
تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

به گند کشیدن-جایی یا کاری را خراب کردن-به لجن کشیدن-بی اعتبار کردن

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

تعزیه گردان-کسی که در امور همگانی دخالت می کند و سود خود را می برد.

آمدکار-شگون-فال نیک-خجستگی
داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند